Γιατί; Γιατί; Γιατί; Αν ζητούσαμε από μια εικόνα να μας αναπαραστήσει την Εξάντληση, αυτό θα μας έδειχνε μάλλον. Ένα παιδί, περίπου 4 ετών, να μας ρωτάει ασταμάτητα: "Γιατί ; Γιατί; Γιατί; "
Ο τίτλος που έβαλα στο άρθρο μου φαίνεται τώρα πιο χαριτωμένος. Είναι τόσο ανόητη η απορία, που σχεδόν δεν έχει απάντηση. Είναι τόσο ανόητη, λες και βγαίνει από το στόμα ενός 4χρονου. Μπορεί να μας φέρει σε τόσο δύσκολη θέση όσο και η ερώτηση "Γιατί μπαμπά ο ήλιος είναι κίτρινος;" "Γιατί δεν έχω αδερφάκι;", "Ναι αλλά γιατί;" και ούτω καθεξής... Προσθέστε ελεύθερα "ανόητες", "άβολες" απορίες. Η δική μου απορία μετά είναι: "δεν έχω απάντηση επειδή η ερώτηση είναι ηλίθια ή εγώ είμαι αρκετά ηλίθιος ώστε να μην μπορώ να απαντήσω;". Ναι ΑΛΛΑ, γιατί είμαι ηλίθιος; Όσοι με γνωρίζουν ίσως να έχουν απάντηση. Γιατί με ανέχονται όμως; Σταματώ εδώ γιατί και οι απαντήσεις μπορεί να είναι εξίσου άβολες... Ή και ηλίθιες...
Οι απαντήσεις που συνήθως λαμβάνω όταν για "επιστημονικούς και ερευνητικούς λόγους " θέσω αυτή την ερώτηση συνήθως είναι: "Επειδή οι άνθρωποι θέλουν να φροντίζουν κάποιον", "Επειδή νιώθουν καλά να έχουν κάποιον να τους χρειάζεται", "Επειδή υπάρχει κοινωνική πίεση να γίνεις γονιός", "Επειδή οι άνθρωποι θέλουν να φτιάξουν αντίγραφα του εαυτού τους" ,"Για να νιώσουν ότι υπάρχει μια συνέχεια" "Για να σώσουν την σχέση τους που έπαψε να είναι αυτό που ήταν", "Είναι ένστικτο , βιολογικό ρολόι και πρέπει να αναπαραχθεί το είδος " και άλλα πολλά. Σε κάποιες από αυτές τις απαντήσεις ταιριάζει αρκετά να ξαναρωτήσεις "Ναι αλλά γιατί;". Σε κάποιες άλλες ίσως είναι πιο δύσκολο και σε άλλες καθόλου.
Το ερώτημα είναι προφανώς αρκετά σύνθετο και για αυτό ακριβώς τον λόγο έχουν βρεθεί πάρα πολλές απαντήσεις. Η καθεμία είναι ηλίθια για τους δικούς της λόγους, αν και οφείλουμε να αποδεχτούμε την ύπαρξη της ως συνεισφορά στο κοινό καλάθι όπου οι άνθρωποι μαζεύουμε εικόνες, φράσεις, ιδέες, όσο ηλίθιες κι αν είναι.
Αυτό που θα διαβάσετε παρακάτω, είναι άλλη μια εξ ορισμού ηλίθια προσπάθεια, να δώσει μια (σχεδόν σίγουρα ) ηλίθια απάντηση, σε ένα ερώτημα που δεν ξέρουμε καν αν θα έπρεπε να τεθεί.
Θα ξεκινούσα με μια αμφιβολία. Αμφιβάλλω αν τα ίδια τα παιδιά είναι επαρκείς λόγοι να τα κάνεις ( εδώ θα συμφωνούσαν πιθανότατα αυτοί που θα απαντούσαν πως κάνουμε παιδιά για κάποιους "εγωιστικούς" λόγους). Και δεν είναι επαρκείς λόγοι καθώς έχουν επαρκείς μύξες, γκρίνια, κινδύνους, και δημιουργούν μια κόλαση ανησυχίας. Είναι πολύ εύκολο να βγάλει κάποιος το συμπέρασμα πως είναι εξ ορισμού καταστροφείς της ησυχίας του.
Σε λίγο πιο σοβαρό τόνο, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως όντως κάποιο άλλο κίνητρο υπάρχει πέρα από το ίδιο το αποτέλεσμα, το παιδί. Οι άνθρωποι είμαστε βιολογικοί οργανισμοί οι οποίοι πρέπει να πάρουν πολύ σοβαρά τα συμφέροντα τους. Ο σοβαρός τόνος θα χανόταν και πάλι αν κάποιος απαντούσε πως "η διαδικασία να κάνεις παιδί " είναι ένα πολύ ευχάριστο κίνητρο. Το επιχείρημα αυτό καταρρίπτεται από την απλή γνώση πως οι άνθρωποι αποπειρώνται να κάνουν παιδιά και χωρίς να μεσολαβήσει το σεξ. Το "παιδί " είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση όσο όλες όσες έχει βάλει κάτω από την αιγίδα της η Επιστήμη.
Ποιο βάρος να έχει πέσει στους ώμους ενός ανύπαρκτου ακόμα ανθρώπου; Πολλές φορές έχει διατυπωθεί το ερώτημα με το τι είδους "χρέη" έρχεται στον κόσμο ένα παιδί. Τι είδους πεπρωμένο έχει να ολοκληρώσει χωρίς καν να μπορεί να σκεφτεί αν θα το επιλέξει η όχι; Δεν είναι και πολύ μακριά από την αλήθεια, απλά έχει επενδυθεί με πολύ αρνητικό τόνο. Λες και πρέπει, σώνει και καλά, να γεννηθούμε αθώοι και χωρίς βάρη. Κάποιες φορές σκεφτόμαστε να ΜΗΝ κάνουμε παιδιά μόνο και μόνο επειδή θα τα ταλαιπωρήσουμε. Είτε επειδή διαθέτουμε μια βεβαιότητα πως θα κάνουμε ακριβώς τα ίδια "λάθη" με τους δικούς μας γονείς, είτε επειδή είναι εγκληματικό να συστήσεις σε ένα παιδί έναν κόσμο που αλληλοσκοτώνεται ή που κινδυνεύει άμεσα από την κλιματική αλλαγή. Αλτρουισμός προς τους αγέννητους.
Η λίστα με τους λόγους να μην κάνεις παιδιά είναι τεράστια. Είπαμε, μέσα σε αυτή την λίστα μπορεί να είναι και τα ίδια τα παιδιά. Παρ΄ όλα αυτά δε μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε την αξιοθαύμαστη επιμονή των ανθρώπων να αναπαράγονται.
Φυσικά δεν μπορούμε κι εμείς παρά να αναγνωρίσουμε το ότι το "κάνω παιδί" είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα σε κάθε κουλτούρα και κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Συνεπώς αποδεχόμαστε το γεγονός πως οτιδήποτε διατυπωθεί σε αυτό το κείμενο ανήκει κατα πάσα πιθανότητα σε μια συγκεκριμένη κουλτούρα, μια ολόκληρη εποχή και πιθανότατα ΔΕΝ μιλάει εξ ονόματος όλων τον κοινωνικών ομάδων. Το ερώτημα δεν απαντιέται απαραίτητα μόνο από ψυχολόγους. Ίσως αυτοί να είναι και οι λιγότερο αρμόδιοι. Ή τουλάχιστον είναι αρμόδιοι για ενα πολύ μικρό μέρος του ζητήματος.
Μου είναι αρκετά σύνηθες, όταν προσπαθώ να καταλάβω κάτι, να αναρωτιέμαι: " Ποιού πράγματος εικόνα είναι αυτό που βλέπω μπροστά μου;" . Ομολογώ πως διαθέτει τον ελιτισμό κάποιου που μπορεί να έχει την πολυτέλεια να αναρωτιέται για το αν αυτό που βλέπει ή ακούει είναι εικόνα ή πραγματικότητα. Δεν έχει απαραίτητα κάποια σημασία καθώς μπορώ αυθαίρετα να ρωτήσω: "Ποιού πράγματος εικόνα είναι τα παιδιά;" . Αυτή η ερώτηση θα μπορούσε να είναι ίδια με το "γιατί" και να έχει και τις ίδιες απαντήσεις. Έχω την εντύπωση πως αρκετές απαντήσεις είναι πολύ φορτισμένες και συνήθως κατευθύνονται προς το να υποσημειώσουν ότι τα παιδιά είναι μια εικόνα για την "εγωιστική" ή "ωφελιμιστική φύση" του ανθρώπου. Μια πολύ περίεργη, η αλήθεια είναι, τάση να αυτομαστιγωνόμαστε λες και θα μας λυπηθεί κάποιος Θεός. Κάνουμε παιδιά για να "εξυπηρετήσουμε τον ναρκισσισμό μας", " να σώσουμε μια σχέση" για την οποία δεν καταφέραμε και πολλά και ψάχνουμε το τελευταίο στήριγμα. Ή ότι "δεν καταφέραμε να βρούμε νόημα στην ζωή μας" και το παιδί είναι η εύκολη διέξοδος. Και φυσικά το αγαπημένο όλων μας! Τα παιδιά είναι η εικόνα μιας κοινωνικής, οικογενειακής πίεσης από την οποία οφείλουμε να απαλλαχτούμε.
Μας χρωστάμε ίσως να γίνουμε πιο περιγραφικοί για τον εαυτό μας. Ίσως λίγο πιο ουδέτεροι. Έστω και αν μας θολώνει την βεβαιότητα . Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, πως πιθανότατα οι αλλαγές και οι μεταβάσεις που κάναμε στην ζωή μας ήταν αναπόφευκτες. Εκ των υστέρων ή και ταυτόχρονα θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε και αναγκαίες. Πάντα συνοδεύονταν από μια εικόνα, που τη φροντίσαμε σαν κόρη οφθαλμού ή και σαν κόρη σκέτο! Μια ιδέα, η απόδοσή μας στην δουλειά, η πραγματοποίηση ενός ονείρου, μια επιχειρηματική απόπειρα, ένα αυτοκίνητο (εξέχων σύμβολο αυτονομίας, τουλάχιστον σε μέρη όπου υπάρχουν δρόμοι), ένα σπίτι, ένα αντικείμενο που είχα αγοράσει μαζί με τον ή την σύντροφό μου όταν ξεκινήσαμε να ζούμε μαζί κλπ, και φυσικά, ένα παιδί. Ιδέες, πρόσωπα, αντικείμενα, συναισθήματα, που γίνονται το τερέν μέσα στο οποίο θα συνεχιστεί η εξέλιξη του καθήκοντος της μετάβασης από την μια φάση ζωής στην άλλη. Παιδιά και αυτά που μεγάλωσαν και μας άφησαν ή τα αφήσαμε για το επόμενο. Συνοδοί στο φοβερό καθήκον που φαίνεται να έχει ρίξει πάνω μας η μοίρα και η βιολογία. Το καθήκον να εγκαταλείψουμε αυτό που υπήρξαμε και να κατασκευάσουμε αυτό που θα γίνουμε. Το να απαγκιστρωθούμε από μια ταυτότητα και να περάσουμε σε άλλη φαίνεται σχεδόν αναπόφευκτο. Μάλλον κατά την διάρκεια του περάσματος χρειαζόμαστε φως, ή ένα σαφές περίγραμμα, ή κάτι ψηλαφητό ή το χαχανητό ενός νηπίου. Η προθέσεις μου νομίζω είναι φανερές. Έχω γίνει σχεδόν διδακτικός.
Γιατί κάνουν παιδιά οι άνθρωποι;
Επειδή τα παιδιά, οφείλουμε να παραδεχτούμε, είναι μια αρκετά φαντεζί εικόνα για την αίσθηση που έχουμε πως η μετακίνηση είναι μάλλον απαραίτητη. Δεν είναι η μοναδική αλλά σίγουρα τραβάει τα βλέμματα. Όταν η εικόνα έχει ανθρώπινη μορφή, αν μη τι άλλο, αποκτά τεράστια δύναμη. Όταν αυτή η μορφή έχει μεγάλα ματάκια και λέει χαριτωμένες ατάκες, είναι ίσως ακόμα καλύτερα. Μια συνταρακτική εικόνα που σχεδόν σε "αναγκάζει" να δημιουργήσεις καινούρια ταυτότητα. Ένα τεράστιο πρότζεκτ. Μια υπόσχεση για τεράστια αποθέματα τροφής που χρειάζονται σε μια ακόμα μετακίνηση. Οφείλουμε να παραδεχτούμε κιόλας πως απο τα παιδιά δεν τρέφονται μόνο οι γονείς τους αλλά ολόκληρες γενιές. Θείοι, θείες, γιαγιάδες, παπούδες, ο καθένας με τον τρόπο του θα υποδεχθεί τον εκπρόσωπο της αλλαγής φάσης της ζωής του. "Του παιδιού μου το παιδί είναι δυο φορές παιδί μου". Πόσα καθήκοντα και χρέη ανάμεσα στις γενιές έχουν την ευκαιρία να εκπληρωθούν; "Κοίτα τι κατάφερα μαμά, μπαμπά", "Κοίτα πως θα καταφέρω να είμαι πιο γλυκός από ότι ήμουν με εσένα, παιδί μου". Μπορεί και να μην γίνει τίποτα από όλα αυτά ή τουλάχιστον να συμβούν με άλλες εικόνες. Μπορεί ακόμα και μια ασφυκτική πίεση και παρεμβατικότητα να γίνει εικόνα του νοιαξίματος.
Οι "μεταβάσεις" φυσικά είναι και αυτές μια εικόνα. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν είναι "πραγματικότητα". Είναι πάντως μια εικόνα που έχουμε δημιουργήσει για να περιγράψουμε την συνάντηση ενός ανθρώπου με τον κοινωνικό ιστό που και αυτός σε τελική ανάλυση από εικόνες αποτελείται. Είναι η εικόνα ίσως της αίσθησης που έχουμε πως αυτό που μας έτρεφε, για αρκετό καιρό, δεν είναι πλέον θρεπτικό. Είναι σαν να οφείλουμε να απογαλακτιστούμε από οποιοδήποτε είδος τροφής παρουσιάστηκε μπροστά μας και να βρούμε ένα νέο. Οφειλουμε επίσης να αποδεχτούμε πως τα παιδιά είναι μια αρκετά θρεπτική τροφή. Θα απογαλακτιστούμε και από αυτά.
Comments